هنر در سخت ترین شرایط هم روشنگر و درمانگر است

نمایش«بالزی» نوشته احمد حسن زاده به کارگردانی رضا کرمی زاده از روز چهارشنبه ۱۸ تیر در سالن استاد سمندریان تماشاخانه ایرانشهر روی صحنه می رود. این کارگردان یاسوجی پیش از این کارهایی چون «چاقوی دم کرده شب»، «دست ‎های کو مم حسن» و... را روی صحنه برده است. در آستانه اجرای نمایش، با رضا کرمی زاده درباره ضرورت تئاتر در شرایط بحرانی، دغدغه های این اثر و وضعیت امروز تئاتر گفت وگو کردیم.

آقای کرمی زاده! بالزی قرار بود از چهارم تیرماه اجرا شود، اما باتوجه به شرایط پیش آمده، قرار است از ۱۸ تیر روی صحنه برود. با توجه به شرایط ملتهب این روزها، چطور شد که تصمیم گرفتید اجرای نمایش «بالزی» را آغاز کنید؟
ابتدا قرار بود چهار تیرماه در سالن استاد سمندریان تماشاخانه ایرانشهر اجرای خود را آغاز کنیم، اما به دلیل شرایط جنگی و اضطراب حاکم بر جامعه، تاریخ اجرا به تعویق افتاد. اکنون اوضاع کمی به ثبات رسیده است. بنابراین تصمیم گرفتیم از ۱۸ تیر اجرای نمایش را شروع کنیم.

اکنون بسیاری از گروه های نمایشی اجرای خود را لغو کرده اند، اما شما ریسک اجرا در شرایط فعلی را پذیرفتید. چرا؟ آیا احساس می کنید تئاتر در این شرایط ضرورتی دوچندان دارد؟
صد درصد. حتی در دوران جنگ جهانی اول و دوم هم تئاتر متوقف نشده است. تئاتر همیشه راه خودش را رفته است، زیرا تئاتر متعلق به مردم و متعلق به اندیشه و روشنفکری است. بنابراین این هنر در سخت ترین شرایط هم می تواند روشنگر و درمان گر باشد. ما هم به همین امید تصمیم به اجرا گرفتیم.

آیا برای اجرا در این شرایط از شما حمایت هایی هم صورت گرفته است؟ در شرایط کنونی و به صورت کلی، چقدر حمایت از تئاتر را لازم می دانید؟
بخشی از حمایت ها صورت گرفته است. به عنوان مثال مجموعه ایرانشهر درصد خودش را برای مخاطبان تخفیف در نظر گرفته که در نوع خود قابل تقدیر است. اما در نهایت ما خودمان تصمیم به اجرا گرفتیم و همچنان در بلاتکلیفی هستیم. نمی دانیم مخاطب در این برهه پذیرای نمایش خواهد بود یا نه و این ریسک بزرگی است که امیدوارم با اتفاق خوبی همراه باشد.

نمایش «بالزی» با چه دغدغه ای آماده اجرا شده است؟ فکر می کنید در شرایط کنونی این اثر تا چه اندازه می تواند با وضعیت امروز جامعه پیوند برقرار کند؟
بالزی روایت دغدغه های اجتماعی هنرمندان معاصر است؛ آنهایی که با هنرشان زیست می کنند و درگیر بحران ها و تضادهای اجتماعی و فکری هستند. داستان این اثر نیز درباره نویسنده ای است که با شخصیت های ذهنی اش زندگی می کند و درگیر آنها و خانواده اش است. این موارد در نهایت هم به قتل همسرش منتهی می شود.

در روزهایی که جامعه پر از خبرهای تلخ و خشونت بار است، این نمایش چقدر از جامعه الهام گرفته؟ باتوجه به موضوع و مضمونی که این اثر هدف گرفته، فکر می کنید تا چه اندازه می تواند در جامعه تاثیرگذار باشد؟
این نمایش بی شک از جامعه و بحران هایش الهام گرفته. در واقع یکی از وظایف تئاتر نیز بازتاب بحران های اجتماعی، شکل دادن به اندیشه و ارائه راهکار است. تئاتر اگر به مسائل واقعی بپردازد، جامعه را به سمت زیست سالم تر سوق می دهد. هرچه تعداد این آثار بیشتر باشد، شانس ما نیز برای داشتن جامعه ای آگاه تر بیشتر خواهد بود.

بسیاری از همکاران شما در ماه های گذشته از بالا رفتن هزینه ها و شرایط دشوار تولید تئاتر صحبت کرده اند. شما چقدر با این چالش مواجه بودید؟
ما هم مثل بسیاری از گروه ها با بحران اقتصادی مواجهیم. در نقاط مختلفی از جهان، همیشه شهرداری ها حامی تئاتر هستند. کمپانی های تئاتری نیز با استخدام نیرو و اختصاص بودجه مشخص فعالیت می کنند و حتی تئاتر را به کشورهای دیگر صادر می کنند.

اما در ایران، نبود چنین ساختاری باعث شده هنرمند تئاتر در شرایط ناپایدار مالی کار کند. کارگردان ها و تهیه کننده ها در ایران بیشتر به خاطر دغدغه شخصی و علاقه شان، نه سود مالی وارد تولید می شوند. این یک بحران جدی است و باید برای آن راهکاری اندیشید.

باتوجه به تجربه ای که در اجرای نمایش های خارج از کشور داشتید، آیا برنامه ای برای اجرای نمایش «بالزی» در نقاط دیگر جهان هم وجود دارد؟ به طور کل مواجههمخاطبان خارجی زبان با آثار ایرانی به چه صورت است؟
تقریبا بیشتر نمایش هایی که کار کرده ایم را در کشورهای اروپایی و آسیایی؛ از آلمان و روسیه تا چین اجرا برده ایم. بیشتر این اجراها در زمانی بود که جشنواره بین المللی فجر شرایط بهتری داشت. به صورتی که کمپانی های خارجی به ایران آمده و آثار را برای دعوت به کشور خود انتخاب می کردند. آن تبادلات فرهنگی بسیار ارزشمند بود. امیدوارم برای نمایش بالزی هم بتوانیم از کشورهای دیگر دعوت نامه بگیریم و در آینده این اثر را در خارج از ایران نیز اجرا کنیم.

مخاطبان خارجی زبان نسبت به نمایش های ایرانی چه واکنشی دارند؟ تئاتر ایران در مقیاس جهانی عقب مانده بوده یا در سطحی است که بتواند در صحنه های معتبر جهان روی صحنه برود و مخاطبان را تحت تاثیر قرار دهد؟
با اینکه از لحاظ فنی، نسبت به تئاتر اروپا و شرق ضعیف هستیم، اما نمی توان اندیشه و نشانه های موجود در نمایش های ایرانی را نادیده گرفت.

در واقع کمبودها سبب شده تا خلاقیت زیادی به خرج بدهیم. تئاتر ما متفکرانه است. هر جا که نمایشی را اجرا کردیم، درک درستی از آن صورت گرفته و مخاطب خارجی با آن ارتباط برقرار کرده است. بنابراین باید بگویم که تئاتر ما عقب مانده نیست؛ فقط کم تر دیده شده است.

چشم انداز شما از آینده تئاتر ایران چیست؟
اکنون تئاتر ما شبیه به یک سرگرمی خانوادگی شده و تنها برای مخاطب محدودی در داخل کشور روی صحنه می رود. اما تئاتر زمانی شکل واقعی خودش را پیدا می کند که بتواند از مرزها عبور کند. ما باید اسطوره ها و روایت های سرزمین خودمان را به جهان معرفی کنیم. اگر این اتفاق رخ ندهد، تئاتر ما فقط در حد دل خوشی های محدود باقی می ماند. باید جریان سازی اتفاق بیفتد و این مسئولیت نهادهای فرهنگی است.

منبع: ایران